17 Ocak 2020
Kur’an’da hiç öfkelenmemek değil, öfkeyi yenmek ve kontrol etmek öğütlenmiştir.
“Ki onlar, bollukta da, darlıkta da infak edenler, (yoksula ve cihat yoluna para verenler), öfkelerini yenenler ve insanlar(daki hakların)dan bağışlama ile (vaz)geçenlerdir. Allah, muhsinleri (her türlü iyilik ve takvada titizlik ehlini) sevendir.” (Al-i İmran: 134)
Öfke; gerçekten yaşanan veya var sanılan bir “engellenme” durumunda veya tehdit ve haksızlıklar karşısında oluşan bilişler ve hissedişler sonucu nefsi müdafaa (haklarını ve çıkarlarını koruma) ile ilgili doğal tepkiler ve davranışlar ve kişiyi rahatsız edici uyarıcıları ortadan kaldırmaya yönelten güçlü duygulardır. Öfke; basit bir sinirlilik veya kızgınlık halinden, yoğun hiddet durumuna kadar değişen derecelerdeki duygusal tavırlardır. Öfke, kişilerin hayırlı ve yararlı sandıkları girişimlerine engel olunduğunda ve haksızlığa uğradıklarında yaşadıkları normal, doğal ve sağlıklı bir duygu ortamıdır. Öfke, bireyin amacına ulaşmasının engellenmeye çalışıldığında ya da ihtiyaçları karşılanmadığında yaşadığı etkili ve harekete geçirici bir tepki yumağıdır.
“Dedi ki: “Gerçekten ben, sizin bu yaptığınıza öfke ile karşı olanlardanım.” (Şuara: 168)
“Bunun üzerine (Hz.) Musa oldukça kızgın ve üzgün olarak kavmine döndü ve dedi ki: “Ey kavmim, Rabbiniz size güzel bir va’adde bulunmadı mı? Size (verilen) söz (ya da süre) pek uzun mu geldi? Yoksa Rabbinizden üzerinize kaçınılmaz bir gazabın inmesini mi istediniz de bana verdiğiniz (iman ve itaat) sözünüzden caydınız?” (Taha: 86)
“Musa, kabaran öfkesi (gazabı) yatışınca (Kutsal Emirler kayıtlı) Levhalar’ı aldı. (Onlardan bir) Nüshasında ‘Rablerinden korkanlar için (elbette) bir hidayet ve bir rahmet (doğru yolu bulmak ve onurlu yaşamak) vardır’ (yazılıydı).” (A’raf: 154) ayetleri bu gerçeği anlatmaktadır.
Öfke tavrının tezahüründe farklı davranışlar bulunmasına rağmen, temelinde ve tepkilerde bazı noktalarda benzerlikler bulunmaktadır. Bu tanımlardan yola çıkarsak öfke duygusunun özellikleri şunlar olmaktadır:
• Öfkelenmek içsel bir kızgınlık ve bir duygu halidir. Belirli bir engel, eleştiri ya da saldırı karşısında birden ve kendiliğinden ortaya çıkabilir. Öfke, planlı olarak meydana gelmez, aniden ifade edilir.
• Öfke evrensel bir duygu ve tepki biçimidir. Gerekli koşullar oluştuğunda herkes öfke duygusunu yaşayabilir.
• Öfke ifadesinin farklı olması, bu duygu karşısında verilen tepkilerin farklı olması nedeniyle, kişiyi daha fazla eleştiriye ve saldırıya açık hale getirir.
• Öfkeli davranışlarımız öğrenilmiş şekillerdir. Bu davranışları çevremizden ve ailemizden öğreniriz. Bu nedenle öfkenin ifadesi, kişiden kişiye farklılıklar gösterir.
• Öfke ifadesi öğrenilen bir özellikle alışkanlık halini alabilir. Bu nedenle olumsuz ifade öğeleri taşıyan davranış biçimlerinin yerine, daha uygun ve yeni ifade biçimleri edinilebilir.
Öfke duygusu haksızlık ve engellenme durumunda birden ortaya çıkan bir duygu ve tepkidir. Hemen ifade edilmesi ya da hemen bastırılması sağlıklı değildir.
Bu nedenle öfkenin nedeninin araştırılması ve öfkenin tanınması çok önemlidir. Araştırmalar sonucunda öfke duygusu hakkında doğru olduğu kabul edilmiş bazı bulgular elde edilmiştir.
• Normal öfke fizyolojik öğeleri olan bir duygudur, davranış tarzı değildir.
• Ancak kronik öfke, sağlık için tehlikeli olabilir. Kronik kalp krizi riskini artırabilir.
• Öfke çoğu kez ortaya çıkmadan tehlikesiz hale getirilebilir ve getirilmelidir.
• Öfkenin ifade edilmesi gerektiği zaman; ifade şekli, intikama yönelik değil, çözüme yönelik ve etkin bir şekilde gösterilmelidir. Duyguların saldırganca ifadesi, çözümü değil, daha fazla saldırganlığı tetikleyecektir.
• Öfkenin hedefi çoğu zaman yabancılar değil, yakınlarımızdaki kişilerdir.
• “Öfkenin boşaltılması” sadece sorunun çözümü için zemin hazırlanması açısından değerlidir.
• Öfke ile başa çıkmanın en sağlıklı yolu; onu daha az zarar verecek bir hale getirmektir.
Doğru ve olumlu yöntemlerle ifade edilmeyen öfke, fizyolojik ve psikolojik tahribatlar yapabilir. İçimizde saklanan kin ve öfke kahredici olabilir.
